مقدمه
در اواخر قرن نوزدهم با شناخت مواد غذایی پرمصرف و بعدها نیاز به مواد کممصرف و فراهم نمودن شرایط تهویه مناسب در محلولهای غذایی بطور مصنوعی سیکل کامل تولید از مرحله سبز شدن تا مرحله باردهی و مرگ از نظر علمی در حوالی سالهای 1930 ـ 1920 امکانپذیر اعلام گردید. اصطلاح هیدروپونیک (Hydroponicum) اولین بار بوسیله Gericke پیشنهاد شد که او موفق گردیده بود در کالیفرنیا تولید نباتات را در معیار تجارتی بدون استفاده از خاک از رشد اولیه تا مرحله باردهی نشان دهد. این اصطلاح مجموعهای است از یک لغت یونانی Hydro یعنی آب و کلمه لاتین Ponero یعنی جای دادن که بطور خلاصه مفهوم قرار گرفتن چیزی در آب از آن استنباط میگردد.
هنگامی که استفاده از روش آب کشت و تولید محصولات کشاورزی بدون استفاده از خاک مطرح میشود این سوال ظاهرا بسیار ساده پیش میآید که وقتی میلیونها هکتار زمین مزروعی وجود دارد که قسمتی هم بدون استفاده مانده، وقتی خاک به عنوان منبع مواد غذایی گیاهان و محیط طبیعی رشد آنها به بشر ارزانی شده چرا به جای استفاده از آن به دنبال روش تولید بدون استفاده از خاک برویم؟ پاسخ این سوال در مواردی که جامعه مصرف کننده مثلا سبزیجات تازه به دلایل صنعتی ، تجارتی ، نظامی و غیره در منطقه بدون خاک مزروعی مستقر شده و یا دسترسی با آب ارزان قیمت نداشته و مسائل حمل و غیره مطرح باشد نسبتا آسان است
راهنمای کاشت گیاهان بدون استفاده از خاک (هیدروپونیک)
بر اساس یک رسم 2500 ساله ایرانیان در عید نوروز ، گندم یا گیاهان دیگری را در مقداری آب می کاشتند و با آن سبزه برای سفره هفت سین تهیه می کردند این شاید اولین کشت هیدروپونیک در جهان بوده که ایرانیان انجام می دادند. تولید روزانه یک تن علوفه در فضای 33 متر مربع : با استفاده از این تکنولوژی در فضای 33 متر مربع ، هر روز می توان یک تن علوفه تازه تولید کرد.این مقدار می تواند خوراک روزانه یک دامداری 300 راسی گوسفند، یک گله 55 راسی گاو شیری یا گوشتی و یک گله 100 راسی اسب را تامین کند. مزایای کشت هیدروپونیک : 1- در جاییکه خاک مناسب ندارد یا خاک دچار بعضی بیماریها است قابل استفاده است. 2- شخم، آبیاری، مبارزه با آفات خاک، مبارزه با علف های هرز را ندارد و بقیه عملیات های زراعی نیز ساده تر است. 3- برای مناطقی که زمین گران قیمت است برای بدست آوردن بیشترین محصول با تراکم بالا کاربرد دارد. 4- در این طرح آلودگی خاک وجود ندارد و آلودگی آب هم کمتر است. 5- کنترل شرایط محیطی از جمله نور، دما، رطوبت و ترکیب هوا بسیار ساده تر است. 6- در مناطقی که آب شور دارد کاربرد دارد حتی اگر نمکهای محلول در آب به مقدار 500ppm با شد می توان با یک شستشوی محیط آن را بکار برد. محیط کشت : طبقه بندی سیستمهای کشت هیدروپونیک توسط دکتر جان لارسن انواع سیستمها غیر آلی آلی مخلوط 1-ایستاده (معلق) گراول پیت موس پیت موس و پرلیت 2-تکنیک فیلم غذایی ماسه پین بارک پرلیت و پین بارک 3-آئروپونیک پرلیت خاک اره پیت موس و پرلیت 4-هواکشت راک وول ظروف کشت : در حال حاضر ظروفی که یک گالن و یا دو گالن نامیده می شوند بیشتر عمومیت دارند. امروزه تولید کنندگان از یک کیسه پلاستیکی به عنوان محیط رشد استفاده می کنند. توجه : 1- برای همه ظروف رشد، عمق باید 2/3 تا 2 برابر قطر سایه گیاه در زمانی که به حداکثر رشد برسد در نظر گرفته شود.مثلا اگر سطح سایه گیاهی 12 سانتی متر است عمق ظرف باید بین 18 تا 24 سانتی متر باشد. 2- گیا هانی که سایه بزرگتر و زمان رشد بیشتری دارند و گیاهانی که در کنار ظروف کشت هستند باید عمق بیشتری داشته باشند. محلول غذایی : مهمترین مسئله در کشت هیدروپونیک مدیریت محلول غذایی آن است که از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.شما باید خواص و آثار عناصر مختلف را بر رشد گیاه بدانید تا در صورت بروز عوارض کمبود یا ازدیاد یک عنصر بتوانید عنصر مورد نظر را شناسایی کنید و آن را به محلول اضافه کنید. عناصر اصلی و مهم : 9 تا از 16 عنصر ضروری را جزو عناصر مهم طبقه بندی کرده اند: کربن، هیدروژن، اکسیژن، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، و گوگرد عناصر کم مصرف(ریز مغزها) گیا هان به طور قابل ملاحضه ای به غلظت کمی از ریز مغزها که از عناصر اصلی هستند احتیاج دارند.این عناصر عبارتند از : بر، کلر، مس، آهن، منگنز، مولیبدن، و روی سیستمهای کشت هیدروپونیک: در اینجا تعدادی از روشهای کشت هیدروپونیک را نام می بریم. شما می توانید بر اساس طرحی که در ذهن خود دارید نیز اقدام به این کار کنید ولی این روشها آزمایش شده است . الف)سیستمهای هیدروپونیکی خالص (واقعی) 1- سیستم ایستا محلول غذایی این یک تکنیک قدیمی هیدروپونیک است ولی هنوز برای مطالعات غذایی انواع مختلف گیاهان بکار می رود. برای این روش مواد زیر لازم است 1- محلول غذایی 2 – تلمبه هوا 3- شبکه ای از تارهای ریشه ای مناسب تلمبه، هوا را دائما به داخل محلول پمپ می کند.حباب های هوا هم اکسیژن محلول غذایی را فراهم می کنند و هم محلول را به جریان در می آورند.یک نوع ساده آن به نحوی است که یک درپوش که نور از آن عبور نکند را برداشته و یک سوراخ برای عبور ریشه در آن ایجاد می کنیم و یک لوله هوا که به پمپ متصل است را در ظرف کشت قرار می دهیم محلول غذایی را در ظرف می ریزم و درپوش را گذاشته و گیاه را در آن قرار می دهیم. در این سیستم محلول غذایی هر 7 الی 14 روز یکبار عوض می شود همچنین تلفات آب را باید روزانه جبران کرد حجم محلول غذایی برای یک گیاه (2 تا 4 گالن)9 تا 18 لیتر است 2- روش کلارک این تکنیک برای مطالعه عناصر مورد نیاز ذرت و سورگوم بکار رفته ولی روشهای مدیریت محلول غذایی آن را می توان برای گیاهان دیگر نیز بکار برد. در این سیستم ریشه گیاهان را به حالت ایستاده در محلول غذایی قرار می دهند .کاهو و دیگر سبزیجات علفی رشد خوبی در این سیستم دارند. 3- تکنیک فیلم غذایی مهمترین روش هیدروپونیک یک پیشرفت مهم در زمینه هیدرو پونیک در سال 1970 با ابداع تکنیک فیلم غذایی توسط آلن کوپر اتفاق افتاد از این روش اغلب با عنوان NFT یاد می شود. در این روش ریشه گیاهان به حالت معلق در یک آبشخور یا کانالی از محلول غذایی در یک سیستم بسته قرار می گیرند و محلول غذایی در محیط گردش می کند 4- آئروپونیک یک از تکنیک های خوش آتیه هیدروپونیک آئروپونیک است. در این روش توزیع آب و عناصر ضروری به ریشه گیاه توسط و سائل ریز کننده مثل مه پاش و میست(یک نوع ریز کننده آب و محلول غذایی )انجام می شود. مزیت این روش تهویه مناسب ریشه ها است .در این روش ریشه ها در هوا رشد می کنند .این روش به صورتی طراحی شده است که امکان استفاده مناسب از آب و عناصر ضروری را فراهم می کند . ریشه ها در این روش باید مرتبا در معرض ارسال محلول غذایی قرار گیرند.در اکثر سیستمهای آئروپونیک در انتهای ریشه ها یک مخزن کوچک آب قرار داده می شود که ریشه ها همیشه به آب دسترسی داشته با شند ب)سیستمهای جذر و مد (فروکش – جریان ) محلول غذایی از این نوع سیستمهای رشد هیدروپونیک سالیان سال استفاده می کردند . هر چند که امروزه آنها به صورت اقتصادی بکار نمی روند و بیشتر کاربرد خانگی و مشغولیتی دارند.ترکیب این ساختار عبارت است از یک محیط ریشه ای خنثی از قبیل گراول، ماسه و پوکه معدنی و ظروف رشد که حجم های یکسانی از محلول غذایی در داخل آنها وجود دارد و لوله های تغذیه کننده و دریچه ها و پمپ های مورد نیاز ج)سیستمهای قطره چکان، گلدانی یا کیسه ای/آبشخور کانالی محلول غذایی این سیستم رشد هیدروپونیک امروزه کاربرد معمول پیدا کرده است که به صورت تجاری در کشت گیاهان در یک محیط کیسه ای یا گلدانی بکار می رود در این زمینه پرلیت بیشترین کاربرد را دارد.در اطراف کیسه های بکار رفته سوراخهایی برای حرکت پرلیت ایجاد می کنند همچنین برای اینکه به آب و محلول غذایی اضافی اجازه بدهند که از محیط خارج شود و تهویه مناسب صورت بگیرد آب چکان هایی بر لبه کیسه ها قرار می دهند .البته بعضا اصلاحاتی در این سیستم برای تطبیق با محصولات مختلف بوجود آمده .برای مثال کیسه های عمودی آویزان برای کاهو و یا گیاهانی که در کناره کیسه ها قرار می گیرند. برای مثال گیاه توت فرنگی را در سوراخهای کناره کیسه های پرلیت قرار می دهند و محلول غذایی از بالای کیسه ها توسط قطره چکانهای و یا آبشخور های نصب شده به طرف پایین سرازیر می شود د)سیستم مستقیم قطره ای، محلول غذایی راک وول امروزه راک وول در مناطق مختلف جهان برای تولید گوجه فرنگی، خیار و فلفل کاربرد بیشتری دارد. راک وول از یک ماده خنثی که از مخلوط سنگ های آتشفشانی است درست شده .این سنگها را با سنگ آهک مخلوط کرده و تا دمای 1500 تا 2000 درجه سانتی گراد گداخته می کنند الیاف نرمی آزاد می شود که آنها را به هم می پیچند.سپس آنها را به صورت صفحات فشرده در می اورند وآنها را در داخل صفحات پشم سنگ قرار می دهند. صفحات را به صورت یکنواخت بر روی یک سطح قرار می دهند همچنین باید راه هایی برای عبور جریان محلول غذایی و آب در نظر گرفته شود و محلول غذایی بوسیله قطره چکان توزیع می شود. تکنیک های کشت محیط کشت هیدروپونیک با یک محیط خارجی احاطه می شود که می تواند گلدان یا کیسه نیز باشد. آب، شامل کودهای افزودنی با توجه به تقاضای اتمسفری گیاه بکار می رود. در سیستم هایی که گراول و ماسه در آن وجود دارد برای جمع آوری نمک های تجمع یافته احتیاج به یک شستشو بوسیله آب است.
سیر تکاملی
از زمانی که Gericke در سال 1929 امکان کشت تعدادی از نباتات را بدون استفاده از خاک تا مرحله تکامل و باردهی آنان به ثبوت رساند تا امروز که در نقاط مختلف جهان تولید با روش آبکشت به صورت تجارتی معمول گردیده، فکر دانشمندان و متخصصین به تکامل این روش و رفع نواقص آن مشغول بوده است. دستگاه یا ظرفی که Gericke از آن استفاده کرد در حقیقت جعبهای یود که به جای درب آن یک ورق توری قرار داشت. روی توری بستر بذور و زیر آن مقداری فضای خالی و بعد از فضای خالی محلول غذایی در کف محفظه واقع میشد.
نبات پس از سبز شدن در بستر بذر که از جنس سنگریزه یا ماده دیگری غیر از خاک بود ریشه خود را از سوراخهای توری عبور داده و ریشه پس از طی فضای خالی زیر توری خود را به محلول غذایی میرساند. با پاشیدن آب یا محلول غذایی روی بستر بذر ، رطوبت برای رشد بذر و جلوگیری از خشک شدن آن قسمت ریشه که داخل محلول غذایی قرار نداشت، تامین میگردد. به علاوه با تبخیر مختصری که از سطح محلول غذایی و یا در اثر محلولپاشی از بالای توری حاصل میشد درصد رطوبت فضای زیر توری تا سطح محلول غذایی را بالا نگه داشته و از خشک شدن ریشههای واقع در این قسمت جلوگیری میگردید. ضمنا این ریشهها حداکثر دسترسی به هوا را داشتند.
با این روش Gericke تضاد مکانیسم آب و هوا را در محیط رشد ریشه به شکلی از بین برد اما این روش برای تولید تجارتی راه حل مناسبی ارائه نمیداد و چند نقص کلی و عمده داشت. یکی اینکه طبیعت این نباتات اقتضا نمیکرد که ریشه آنها در هوا آویزان باشد بلکه برعکس نیاز به اتکا داشتند. و دیگر مشکل اینکه در طوقه ریشه گیاهان حساس پوسیدگی ایجاد شد. ولی در هر حال با تلاش شبانه روزی دانشمتدان و محققان ، امروز مطالعه و تحقیق و کسب تجربه در این زمینه به حدی توسعه یافته و مورد توجه قرار گرفته است که آینده کار برد روش آبکشت را خیلی روشن جلوه میدهد. در حال حاضر تولید تجارتی محصولات با روش آبکشت در آمریکا ، ژاپن ، اروپا و هندوستان رو به افزایش بوده و در سایر نقاط دنیا در حال پیشرفت است. بدون تردید کشور ما نیز دور از این تکنولوژی قرار نخواهد گرفت.
انواع روشها
کشت مستقیم در محلول غیر متحرک
این روش شباهت زیادی به اولین روش تولید آبکشی دارد که در آن قسمتی از ریشهها به منظور جذب اکسیژن در هوا قرار داشته و قسمتی در محلول غذایی جایی میگیرند. به دلایلی عمده امروزه در سیستمهای تجارتی از آن استفاده نمیشود.
کشت در مه
این روش شباهت زیادی به روش کشت در محلول دارد با تفاوت که غذا به صورت مه یا باران پودر شده به نباتات پاشیده میشود ولی به همان دلایل ذکر شده از قبیل اشکالاتی که نگه داشتن نباتات دارد و همان مشکلات بیولوژیکی روش بالا ، روش کشت در مه هنوز تجارتی نگردیده و در حال حاضر تحقیقاتی در این مورد در کشور ایتالیا جریان دارد.
کشت در ماده جامد با مدار باز از نظر محلول غذایی
در عمل مثل روش کشت در خاک است با این تفاوت که به جای خاک ماده بیاثری مثل شن یا سنگریزه مورد استفاده قرار گرفته و ریشهها در این ماده رشد میکنند. از نظر وسایل و ساختمان و تاسیسات ، روی هم رفته خیلی ساده میباشد. مشهورترین نوع این روش ، کشت در ماسه یا شن با استفاده از محلول غذایی از سطح ماسه مصرف شده و پس از آنکه مقداری بوسیله ریشهها جذب گردید، بقیه به صورت فاضلاب از سیستم خارج میشود. خروج فاضلاب از مدار محلول دهی باعث میشود که این روش از نظر صرفه جویی در مصرف آب در مواردی که هزینه تامین آب زیاد است مقرون به صرفه و قابل توصیه نباشد.
روش کشت در ماده جامد با مدار بسته از نظر محلول غذایی
در این سیستم کشت در حوضچههای متصل به مخزنهایی صورت میگیرد که بوسیله بتن یا استفاده از مواد دیگر ساخته شده است. محلول غذایی از مخزن مربوط بوسیله پمپ وارد حوضچه شده و سطح ارتفاع آن در حوضچه بالا آمده و مجددا بوسیله پمپ تخلیه گردیده و به مخزن مربوطه برمیگردد. این عمل بر حسب نیاز نبات به آب و غذا چند بار در روز تکرار میگردد.
مزیت عمده این روش در مقایسه با روش مدار باز امکان صرفه جویی در مصرف آب به مقدار زیاد بوده و با مقدار قابل ملاحظهای نیز در مصرف مواد غذایی صرفهجویی میشود. بدیهی است از نظر کنترل کیفیت و کمیت محلول غذایی مراقبت و دقت بیشتری لازم خواهد بود. به علاوه هزینه تاسیسات اولیه به مراتب بیشتر میباشد . در این گلخانهها مورد توجه باشد ، استفاده از سیستم تغذیه و آبیاری با مدار بسته توصیه و تاکید میگردد.
موارد استفاده
· محدودیت اراضی
· تولید برخی محصولات خاص
· تولید محصول در غیر فصل طبیعی
مزایا
· کنترل محیط از نظر عناصر غذایی
· یکی از مزیتهایی که در ارتباط با تغذیه گیاه در کشت بدون خاک مطرح بوده کنترل محیط از نظر عناصر غذایی است. فرمول محلول غذایی تهیه شده قابل دسترسی است. به عبارت دیگر میتوان هر مادهای با هر نوع غلظتی تهیه و در محلول قرار داد. نسبت بین یونها را به خوبی میتوان حفظ کرد. مثلا میتوان در محلولی نسبت یون آمونیوم به نیترژون را تنظیم کرد. ولی در محیط خاک این مسأله قابل کنترل نیست.
معایب
· مشکل تهویه
· عدم وجود خاصیت تامپونی
· سرمایهگذاری زیاد اولیه
در سیستمهای بدون کشت میتوان از طریق تعویض محلول غذایی و تهویه مصنوعی تهویه را تأمین کرد. در خاک خاصیت بافری یا تامپونی برای عناصر غذایی وجود دارد ولی در محلولهای غذایی این مشکل وجود ندارد. مسأله دیگر در کشت بدون خاک سرمایهگذاری اولیه برای گیاه میباشد. معمولا هیدروپونها نیاز به سرمایهگذاری دارند که ممکن است برای هر نوع محصولی این مساله اقتصادی نباشد.
مواد غذایی مورد نیاز در کشت هیدروپونیک
خاک دارای خاصیت تامپونی و بافری است. بدین مفهوم که اگر عنصری توسط گیاه جذب شد و غلظتش در محلول خاک کاهش پیدا کرد خاک این توانایی را دارد که از فاز جامد یا فاز تبادلی آن عنصر را آزاد و وارد محلول خاک کند و غلظت را به همان سطح اولیه خودش برگرداند. خاصیت تامپونی یا همان حفظ غلظت و آزاد کردن عناصر از فاز جامد یا تبادلی است. ولی در محلولهای غذایی یا کشت هیدروپونیک تجدید غلظت وجود ندارد. در بعضی از سیستمها ، محلول غذایی حالت چرخشی داشته و در یک محدوده (یا مخزنی) کمبود غلظت خود را جبران کرده و دوباره وارد سیستم خواهد شد که این خود یکی از مزیتهای خاک در رابطه با کشت بدون خاک است.
در سیستمهای بدون خاک در تغذیه گیاه از محلولهای غذایی استفاده میکنند لذا برای تهیه محلولهای غذایی از نمکهای عناصری مانند نیترات پتاسیم و سولفات پتاسیم استفاده میکنند. معمولا برای تهیه این محلولها ، فرمولهای غذایی متعددی پیشنهاد شده است. برای هر گیاه خاص با توجه به نیاز غذایی آن گیاه ، فرمول غذایی خاصی تنظیم میشود. یعنی غلظت لازم در محلول غذایی کنترل میشود. بطوری که تمامی عناصر غذایی مورد نیاز در آن به مقدار کافی وجود داشته باشند.
راهنمای تهيه محلول غذايی برای کشت هيدروپونيک
احتياجات غذايي گياه و انواع محلول هاي غذايي (خصوصيات يک محلول غذايي مناسب )
فرمول هاي غذايي متعددي براي کشت هيدروپونيک وجود دارد که بيش از 40 سال بر روي آنها تحقيق و مطالعه شده است.بعضي از اين محلولها براي گياهان خاصي طراحي شده اند ولي بعضي نيز براي تمام گياهاني که در کشت هيدروپونيک استفاده مي شوند بکار مي روند. براي رشد گياهان در کشت هيدروپونيک بايد مقدار عناصر مختلف در يک رنج مشخص حفظ شوند که اين کار نياز به آزمايش مرتب محلول غذايي دارد. در کشت هيدروپونيک اشتباهات را به سختي مي توان جبران کرد زيرا در اين روش هر عنصر اثر خود را به سرعت نمايان مي کند. بنابراين بايد دقت زيادي در انتخاب يا ساخت محلول غذايي بکار برد.
مخلوط کردن مواد و ساخت محلول:
شما می توانید این مواد را جداگانه تهیه کنید و طبق نسبت های موجود با هم مخلوط کنید. قبل از مخلوط مواد به چند نکته توجه کنید.
به وزن و اندازه مواد غذایی دقت کنید.
مواد غذایی را در ظروف جداگانه قرار دهید تا از تناسب آنها مطمئن شوید.
مواد را یکباره با هم مخلوط نکنید و پس از مخلوط کردن آنها را دوباره بسنجید.
دقت محلول باید حدود 5% باشد.
هنگامی که از تناسب مواد مطمئن شدید آنها را در آب بریزید و آنها را در آب به خوبی مخلوط کنید و ظرف را به شدت تکان دهید.
بهتر است برای مخلوط کردن مواد از آب گرم استفاده کنید.
تفاوت سیستم های کشت:
دو نوع روش کشت هیدروپونیک وجود دارد که هر کدام احتیاج به مدیریت خاصی دارد. در سیستم باز محلول غذایی فقط یکبار بکار می رود ولی در سیستم بسته محلول بصورت پیوسته و چرخه ای می باشد.
کیفیت آب:
کیفیت آب مهمترین مساله در تهیه محلول مناسب است. آبی که دارای مصارف خانگی و کشاورزی است حتما باید آزمایش شود و سپس مورد استفاده قرار گیرد. زیرا ممکن است این آبها دارای موادی باشند که در رشد گیاه تاثیر بگذارند. آب سطحی ممکن است شامل میکروارگانیسم های بیماری زا یا جلبک ها باشد. این عوامل مشکلاتی در سیستم های کشت بوجود می آورند مثلا جلبک ها باعث انسداد دو راهی ها و دریچه ها می شوند. بنابراین برای تهیه آب مناسب باید از روشهای مختلفی استفاده کرد که استفاده از صافی برای تصفیه آب از مواد معلق نامطلوب یکی از این راههاست. در ضمن هزینه آزمایش کردن آب کمتر از هزینه از بین بردن مشکلات ناشی از استفاده آب نامطلوب است.
صاف کردن آب و محلول غذایی:
آب برای اینکه در سیستم کشت بکار گرفته شود باید از یک صافی مناسب مثل لایه های ماسه عبور داده شود. این کار می تواند ذرات معلق که ممکن است شامل موجودات ریز بیماری زا، جلبک ها و یا حتی رسوب بعضی از عناصر باشد را از آب جدا کند.
محلول غذایی را می توان با عبور اشعه ماوراء بنفش (UV) استریل کرد. برای این کار می توان از دو لامپ 16 وات(UV) در مسیر محلول غذایی استفاده کرد.
ميانگين عناصري که در يک محلول غذايي مناسب وجود دارد
عنصر |
مقدار بر حسب PPM |
نيتروژن(شکل نيترات) |
70-300 |
نيتروژن(شکل آمونيوم) |
0-31 |
پتاسيم |
200-400 |
فسفر |
30-90 |
کلسيم |
150-400 |
گوگرد |
60-330 |
منيزيم |
25-75 |
آهن |
0.5-5.0 |
بر |
0.1-1.0 |
منگنز |
0.1-1.0 |
روي |
0.02-0.2 |
موليبدن |
0.01-0.1 |
مس |
0.02-0.2 |
آزمايشها نشان مي دهد که هر يک از عناصر مورد نياز گياه کار بخصوصي در رشد گياه انجام مي دهد. بنابراين شناخت نقش عناصر و علائم کمبود و زيادي آنها براي کنترل تغييرات محلول الزامي است .
انواع بستر های کشت :
درباره CoCo Peat
کوکوپیت-پیت نارگیل یا Coir به عنوان یکی از بهترین،رایج ترین و مناسبترین مواد آلی برای مصارف ذیل در بخش کشاورزی است.
1 - بستر کشت هیدروپونیک انواع گیاهان زینتی: رز - ژربرا - آلسترومریا – میخک
2 - بستر کشت هیدروپونیک انواع سبزی وصیفی:توت فرنگی- خیار- گوجه فرنگی- فلفل و مواد دیگر
3 - بستر کشت تولید انواع نشاءهای حاصل از بذر
4 - بستر کشت دوره انتقال برای محصولات حاصل از کشت بافت
5 - بستر کشت گیاهان آپارتمانی صادراتی
6 - جهت افزیش ضریب نگهداری آب در خاک در انواع محصولات در خاک های سبک
تولیدCoCo peat
کوکو پیت از لایه خارجی میوه نخل نارگیل بدست آمده وطی انجام مراحلی برای استفاده در بخش کشاورزی آماده می شود.
توده کوکوپیت اولیه به لحاظ سایز،نوع وشکل از اجزا مختلفی به شرح ذیل تشکیل شده است.
قطعات ریز شده در اثر پروسینگ در سایز Fine یا Medium می باشد وبه ریزه Coirمعروف است.نوعFineجهت کشت انواع بذور ونوع Medium جهت کشت توت فرنگی،خیار وگوجه مناسب است.
قطعات سخت لایه بیرونی دارای Cork والیاف بوده که به Chips معروف است.
لایه روی توده بهHusk معروف بوده که در عملیات جداسازی با Chipsاز الیاف وبخش های خرد شده جدا سازی می شود.
تناسب نوع CoCo peat با نوع محصول:
با توجه به تنوع انواع کوکوپیت وگستردگی محصولات واختلاف قمت انواع کوکوپیت(کوکوپیت ریزتر قیمت پائین تر)انتخاب کوکوپیت مناسب با نیازمحصول امری بسیار حساس وضروری است.بجزء موارد خاص که از انواع بخش های خالص کوکو استفاده می شود(نظیر Chips خالص برای ارکیده)در سایر موارد بسته به نیاز محصول درصدی از بخش های مختلف کوکوپیت اختلاط مناسبی را برای نوع محصول وطول دوره استفاده از بستر ایجاد می نماید.
عملیات بهینه سازیCoCo Peat
Sorting & Graiding:جداسازی ودانه بندی بخش های مختلف CoConut
Washing:شستشوی توده کوکوپیت جهت کاهش میزان شوری
Mixing:اختلاط بخش های مختلف بر اساس سفارش وبر اساس نیاز محصول
Buffirding:غنی سازی توده کوکوپیت به وسیله کلسیم
Fumigating:ضد عفونی بر علیه انواع پارازیت ها بوسیله گاز
Compressing:متراکم سازی جهت کاهش حجم و کاهش هزینه حمل
Wrapping:بسته بندی به وسیله نایلن برای هر بلوک جهت حفظ سلامت بلوک در جابجایی وجلوگیری از آلودگی
اشکال مختلفCoCo Peat:
کوکوپیت جهت سهولت استفاده و کاهش هزینه های حمل به اشکال مختلفی ارائه می شود.
Block : جهت تسهیل و کاهش هزینه حمل،کوکوپیت را به صورت فشرده با میزان تراکم تقریبی یک پنجم دربلوک های 5 کیلوگرمی توسط دستگاه پرس مخصوص آماده سازی می کنند.حجم باز شدن این کوکوپیت ها بسته به درصد مواد اختلاطی وابعاد بلوکبین 45 تا 70 لیتر می باشد.
: Diskجهت استفاده مستقیم در داخل گلدان برای برخی محصولات از دیسک های فشرده در سایز های مختلف استفاده می شود.این دیسک ها بسته به نوع گلدان مورد استفاده پس از آبگیری به اندازه حجم گلدان منبسط می شوند.
Grow Bag: جهت تسهیل در کشت برخی گیاهان کوکوپیت به صورت فشرده با ضخامت کم در داخل کیسه ای به ابعاد100*25 سانتیمتر بسته بندی می شود.پس از آبگیری کوکوپیت متورم شده وتمام فضای کیسه را پر می کند.
Bag : در روش های قدیمی کوکوپیت با متراکم سازی بسیار کم در کیسه هایی با سایز های مختلف بسته بندی می شد.عموما در حمل های راه دور استفاده از این روش منجر به افزایش قیمت تمام شده کوکوپیت می گردد.
بررسی هزینه های ثابت و متغیر به صورت تقریبی
اندازه بازار:ابتدا فقط در حد ارایه به گلفروشی های سطح کشور و سپس عرضه به بازار بزرگ جهانی .,,...یا حد اقل عرضه به بازارهای آسیا..........
روند بازار :چون لیسیانتوس گل شناخته شده ای نیست روند بازار ان در حال حاضر به صورت خطی می باشد ولی تا چند سال دیگربا توجه به اینکه فرهنگ مردم رو به پیشرفت است روند صعودی را طی خواهد کرد.
در هر گلخانه 1000 متری چند لیسیانتوس قابل کشت است:هزار شاخه 200-250
هزینه ثابت:زمین1000متر-سیستم آبیاری 1000000تومان-پوشش گلخانه50000تومان-ظرف کاشت 10000تومان -دستمزد کارگر320000تومان-وسایل حرارتی وبرودتی500000تومان
میزان سرمایه گذاری ثابت:
30000000تومان
تحلیل بازار:درابتدای کارفروش به گلخانه های سطح استان درصورت دارابودن کیفیت فروش درسطح کشوروخارج ازکشور
تحلیل ریسک:
ریسک سیاسی:ممکن است در صورت تحریم قادر به تامین بعضی از محلولهای غذایی وهمچنین صادرکردن گل به کشورهای دیگرنباشیم.
ریسک اقتصادی:ممکن است تعداد گل کاشته شده زیاد بوده و هزینه ی زیادی صرف خرید نشاء و سایر عوامل شود در صورتی که درخواست بازار کمتر از سطح زیر کشت ما باشد و ما مجبور شویم قیمت فروش را کمتر از قیمت تمام شده تعیین کنیم.............
ریسک اجتماعی:با توجه به این که امروزه بخش عظیمی از جامعه را غشر جوان تشکیل داده است به مناسبت های مختلف از جمله جشن ها و ... بازار فروش این گل را بالا می رود و در چند سال دیگر مشکلی نخواهیم داشت زیرا گل یکی از نیازهای روحی انسان می باشد و به ان علاقه دارند.
عوامل درونی :
تشکیلات:در صورتی که به هر دلیلی از جمله پایین امدن تقاضای بازار فروش نسبت به انچه که ما سرمایه کرده ایم مجبور به اخراج یک سری کارگران نیمه وقت خواهیم بود.و در صورتی که از نظر سرمایه به حدی رسیده باشیم که توانایی پرداخت هزینه های ثابت و متغیر را داشته باشیم رفتن سرمایه گذاران در این پروژه برای ما مشکل حادی را به وجود نخواهد اورد.
تحلیل رقبا:
رقبا مستقیم:گلخانه های خاکی.این گلخانه ها دارای ضعف هستند زیرا در كشت خاكي ريشه گياه در خاك قرار ميگيرد اساس کشت هیدرو پونیک معلق سازی ریشه های گیاه در یک محلول غذایی ثابت بی تحرک که به طور مداوم هوا دهی می گردد بوده و یا ریشه ی گیاه در معرض جریان و یا مه پاشی مداوم محلول غذایی قرار می گیرد و بيماريهاي خاكزي همواره كشت را تهديد مي کند.رقبا غیر مستقیم:گل های وارداتی از چین وهلند که قیمت تمام شده انها کمتر از ایران استصورت دولت باید گمرک بپردازد و این ضعف رقبا غیر مستقیم است.ولی قوت ان در کاهش مصرف اب و بیماری های خاکزی و همچنین چون مواد غذایی به صورت مستقیم در اختیار گیاه قرار می گیرد هدر رفت مواد غذایی را نداریم. مخارج کار برای شخم و آماده سازی زمین تدخین خاک و ضد عفونی آب آبیاری و دیگر عملیات سنتی حذف میشود
استراتژیهای قیمت گذاری: تنوع در قیمت گذاری بر اساس میزان کیفیت گل تولیدی
1-درجه یک :قیمت هر شاخه 1000 تومان
2-درجه دو:قیمت هر شاخه 700 تومان
3-درجه سه:قیمت هر شاخه 500 تومان
براین اساس قدرت خرید بالا میرود.
بهتر است در ابتدا با قیمت تمام شده گل ها را به بازار ارائه دهیم و با گذشت زمان و جای گرفتن در بازار قیمتها را افزایش دهیم.
تا مین کنندگان : شرکت های چین و هلند
مشتریان: گلفروشی های داخل و خارج از کشور(مشتریان این گل را سن 14 سال به بالا شامل می شوند.)
قیمت تجهیزات گلخانه ای:
تيپ گلخانه |
مصالح |
نوع دريچه |
مزايا |
معايب |
قيمت واحد درهرمترمربع(ريال) |
چوبي |
چوب-پلاستيك |
بدون دريچه |
ارزان قيمت |
توليد كم- آفات وبيماريهاي زياد ، عمركم |
50000-25000 |
تونلي
(تك واحدي) |
لوله گالوانيزه-پلاستيك |
جانبي- سقفي |
آلودگي كم و عمر زياد |
افزايش مصرف
سوخت |
100000-80000 |
پيوسته
(چند واحدي) |
لوله گالوانيزه-پلاستيك |
جانبي-سقفي |
تهويه خوب, قابل اتوماتيك شدن |
- |
200000-150000 |
شيشه اي |
اسكلت فلزي-شيشه |
جانبي- سقفي |
استحكام بالا
عمرطولاني
تهويه خوب – قابل
اتوماتيك شدن |
بسيار گران |
1000000-800000 |
ضمناً علاوه بر هزينه هاي فوق به ازاي 1000 مترمربع گلخانه فلزي مبلغ 50 تا 100 ميليون ريال وسايل گرمايشي, سرما زا, رطوبت ساز و آبياري قطره اي مورد نياز مي باشد.
میزان سرمایه گذاری :
ميزان سرمايهگذاري براي گلخانه هيدروپونيك هزينهي بالايي دارد زيرا محيطهاي كشت براي گل ليسيانتوس شامل پريلايت و كوكوپيت و ليكاي زير و درشت و ورميكلايت ميباشد كه خريد اين محيطهاي كشت با توجه به اين كه جديد ميباشند پرهزينه است. مثلاً كوكوپيت هر كدام از بستهها 55 كيلوگرم ميباشد. وقتي كه آب جذب ميكند به حجم 70 كيلوگرم ميرسد اما خريد يك عدد بستهي آن تقريباً 10 هزار تومان ميباشد. كه در حدود حداقل ton 5 لازم است و پريلايت را در گونيهاي 50 گرمي ارائه مي دهند كه هر گوني 20 هزار تومان است. وليكا را به صورت گونيهاي 50 كيلوگرمي ارائه ميدهند كه هر كدام تقريباً 25 هزار تومان ميباشد. در اين صورت خريد مخلوط اين محيطها با هم بسيار پر هزينه است. به طور مثال هر متر مربع در حدود 800 تا 900 هزار تومان هزينه ميبرد و براي يك گلخانهي 3 هزار متري در حدود 20 تا 27 ميليون تومان هزينهي محيط كشت ميشود.
نیروی انسانی : نیروی کارگری تمام وقت -نیروی فنی-مشاوره -بازار یاب برای فروش به خارج از کشور
برنامه اجرایی:عنوان:خرید زمین گلخانه-داربست گالوانیزه-پوشش پلی اتیلن -وسایل حرارتی و برودتی-نشاء-محیط کشت هیدروپونیک و.....
زمان:از زمان کاشت تا رسیدن به زمان برداشت گل حدود 5ماه
مسول کار : مدیران -مشاوران - سرمایه دار
نقطه سر به سر:
هزینه ثابت:30000000 تومان
هزینه فروش:900 تومان
هزینه متغیر:500 تومان
75000 =(500 – 900)÷ 30000000
فهرست منابع و مآخذ :
1 - کتاب مدیریت کشت بدون خاک – تالیف : مییر شوارز – ترجمه : کاظم هاشمی مجد
2 - مجله جامع کشاورزی و فضای سبز
3 - وب سایت کار آفرینی کشاورزی
4 - وب سایت آفتاب
5 - www.P30World Forums.com